Quy tắc đơn giản giúp đoán trước được tương lai
- Tom Chatfield
- BBC Future
23 tháng 7 2019Nguồn hình ảnh, Getty Images
Điều gì sẽ còn lại ở thành phố hay thị trấn nơi chôn nhau cắt rốn của bạn trong 100 năm nữa: công trình điểm nhấn hay tòa nhà nào?
Bạn đang đọc: Quy tắc đơn giản giúp đoán trước được tương lai
Còn 500 năm nữa thì sao ?Tác giả gây tranh cãi Nassim Nicholas Taleb đưa ra một quy tắc vàng phản trực giác để vấn đáp những câu hỏi như vậy .Nếu bạn muốn biết thứ gì đó không bị hủy hoại sẽ sống sót bao lâu – nghĩa là, thứ gì đó không chịu số lượng giới hạn của tuổi thọ tự nhiên – thì câu hỏi tiên phong bạn nên hỏi là nó đã sống sót bao lâu .Càng lâu năm, nó càng có năng lực liên tục trụ vững .
‘Hiệu ứng Lindy’
Hãy xem thành phố quê nhà tôi, London .Nếu tôi muốn đặt cược vào tòa nhà nào của nó sẽ còn sống sót sau vài thế kỷ nữa, quy tắc vàng của Taleb Khan gợi ý tôi nên khởi đầu với khu công trình xưa nhất .Với độ tuổi 941 năm, Tháp London là một lựa chọn tốt. Theo sát là Tu viện Merton ở nam London, cũng đã vượt qua 900 năm .Nơi thờ phượng truyền kiếp nhất của London, Nhà thờ St Bartholomew-the-Great ở Smithfield, cũng chứng tỏ sức bền bỉ của nó : 1 số ít phần của nó có từ 896 năm trướcLogic trong lập luận của Taleb rất đơn thuần. Bởi vì người phán xử quan trọng duy nhất khi nói đến tương lai là thời hạn, nên giải pháp đáng an toàn và đáng tin cậy thật sự duy nhất của tất cả chúng ta khi nhìn về phía trước là hãy hỏi điều gì đã chứng tỏ sự bền chắc : điều gì đã bộc lộ sự tương thích và sự kiên cường khi đương đầu với thời hạn, vẫn trụ vững sau những cú sốc và những đợt tiến công từ thập kỷ này tới thập kỷ khác, từ thế kỷ này tới thế kỷ khác, thậm chí còn từ thiên niên kỷ này sang thiên niên kỷ khác .Tháp London có vẻ như nhã nhặn so với tòa nhà chọc trời Shard – nằm đối lập ở phía bên kia sông Thames với chiều cao gấp 11 lần – nhưng nó cũng đã chứng tỏ sức sống của nó với số thời hạn gấp 94 lần .Tòa nhà Shard hoàn toàn có thể mang tính hình tượng và đồ sộ, nhưng vị trí của nó trong lịch sử dân tộc còn lâu mới được bảo vệ. Khi nói đến thời hạn, Tháp London sừng sững hơn .Nguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Tháp London ( The Tower of London ) ở tiền cảnh bị tòa nhà Shard phía sau cao vượt lênTaleb thích gọi dạng lý luận này là Hiệu ứng Lindy .Vào tháng 6/1964, tác giả người Mỹ Albert Goldman xuất bản một bài báo có tựa đề là ‘ Luật Lindy ‘ trên tạp chí The New Republic, trong đó ông trình diễn ‘ truyện ngụ ngôn thận trọng ‘ về cuộc trò chuyện trong giới trình diễn ở nhà hàng quán ăn Lindy’s ở Thành Phố New York .Chính tại đây, những diễn viên hài đang nổi danh đã tụ tập để tranh luận về năng lực duy trì tên tuổi của những đồng nghiệp .Họ lập luận rằng nếu ai đó tung mình ra quá mức bằng cách sử dụng hết sạch nguồn lực với sự Open bùng nổ trong thời hạn ngắn, thì sự nghiệp của người đó sẽ sớm kết thúc. Nhưng nếu họ đi đường dài, Open ít hơn nhưng có tác động ảnh hưởng lớn hơn thì việc giữ gìn sức lực lao động này hoàn toàn có thể giúp họ trụ lâu trong ngành trong nhiều thập kỷ .
‘Lão hóa’ ngược
Taleb đã lan rộng ra ý nghĩa của giai thoại này một cách đáng kể .” Những thứ đã sống sót trong thời hạn dài không ‘ già đi ‘ như người, mà là ‘ lão hóa ‘ ngược lại, ông viết trong cuốn ‘ Antifragile Things that Gain from Disorder ‘ hồi năm 2012. ” Mỗi năm trôi qua mà không bị diệt vong sẽ tăng gấp đôi tuổi thọ có thêm. “Ông lập luận rằng một cuốn sách đã được in trong nửa thế kỷ hoàn toàn có thể kỳ vọng sẽ được in thêm nửa thế kỷ nữa .Tuy nhiên, khi nó đã trụ được thêm 10 năm, tuổi thọ tương lai của nó lại tăng thêm 10 năm nữa .Mỗi năm thêm nữa cho tất cả chúng ta biết điều gì đó mà sự tiên đoán không hề biết được. Do nhiều nguyên do xen kẽ lẫn nhau mà không thể nào nhìn thấu được, quyển sách này liên tục có người theo dõi – và việc nó liên tục có người theo dõi như vậy xứng danh được tôn trọng hơn hàng trăm ngàn bản của cuốn sách trọn vẹn mới được bán năm ngoái .Nguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Trận hỏa hoạn tại Nhà thờ Đức Bà Paris khiến mọi người đau buồn, và rất nhiều khoản hỗ trợ vốn đã được đổ về cho công tác làm việc phục chế – liệu tòa nhà văn minh nào hoàn toàn có thể lôi cuốn sự chăm sóc tới cả tựa như ?
Hãy xem xét các tòa nhà ở London một lần nữa.
Chúng cũng phải chịu lực hao mòn tự nhiên như mọi thứ khác trên Trái Đất : chúng hoàn toàn có thể vững chãi, nhưng không hề ở trong thực trạng tốt nếu không có sự tương hỗ của con người .Một thứ sống sót càng lâu thì càng tích góp nhiều giá trị và ý nghĩa tượng trưng – và nó càng vượt qua được nhiều thử thách về công suất và thị hiếu .Cũng giống như hầu hết những thành phố khác có lịch sử vẻ vang hàng trăm năm, phần tân tiến của London vặn mình xen kẽ xung quanh những di tích lịch sử của thành phố. Qua nhiều thế kỷ, vận may và sự ưu tiên đã đưa chúng gắn chặt vào truyền thống của thành phố .Chỉ sau vài ngày xảy ra vụ hỏa hoạn tại nhà thời thánh Đức Bà Paris 800 năm tuổi hồi đầu năm nay, quốc tế đã cam kết quyên góp hơn một tỷ Euro để tái thiết. Tòa nhà Shard khó có năng lực nhận được phản ứng tựa như từ công chúng .Sức mạnh của hiệu ứng Lindy – và mối quan hệ giữa kiến trúc và văn hóa truyền thống – cũng hoàn toàn có thể được nhìn thấy trong nỗ lực của những người muốn vô hiệu cái gì đó cũ kỹ .Lấy nguyên do là để bảo vệ tính hiệu suất cao và để diệt trừ thực trạng sùng bái thần tượng, Ả-rập Saudi trong vài thập kỷ qua đã tàn phá một lượng lớn những di sản cổ xưa của họ, nhằm mục đích phân phối cho cả con số lượng khổng lồ khách hành hương đến thăm nhà thời thánh Mecca lẫn ý thức hệ siêu bảo thủ của giới quản lý quốc gia .Phần lớn văn hóa truyền thống và di sản của quốc gia bị coi là mối rình rập đe dọa so với ý thức hệ này, có lẽ rằng chính bới những thứ đã sống sót trong nhiều thế kỷ đó hoàn toàn có thể sinh ra lòng trung thành với chủ phức tạp và vững chắc hơn những gì mà giới quản lý cảm thấy gật đầu được .Chuyện tương tự như cũng xảy ra ở Trung Quốc tân tiến, với việc phá trụi và tẩy rửa thành phố nhân danh hiện đại hoá và thanh lọc ý thức hệ – một kế hoạch mà trong những năm gần đây đã chuyển thành những hành vi kinh khủng chống lại người Hồi giáo ở nước này .
Sự mong manh
Tại thời gian này, sự tương thích theo nghĩa tiến hóa – những gì chứng tỏ giá trị và năng lực thích ứng bằng cách sống sót – có vẻ như xích míc với một trong những nguyên tắc cơ bản của lập luận trên .Nếu bạn không hề đưa ra những nguyên do chính đáng cho điều gì đó, thì thật không hài hòa và hợp lý khi tin vào nó ; và nói rằng ‘ lâu nay mọi thứ vẫn như thế ‘ chắc như đinh không phải là nguyên do tốt để liên tục làm điều gì đó .Tuy nhiên, điều này chỉ là yếu tố nếu tất cả chúng ta nhầm lẫn giữa những ‘ nguyên do tốt ‘ được hiểu theo nghĩa là những nguyên do thuyết phục – với những ‘ nguyên do tốt ‘ được hiểu theo nghĩa là đáng khen ngợi hoặc đáng được mong đợi về mặt đạo đức .Rất nhiều những tập quán kinh khủng có một sức mạnh vô cùng lớn, vì những nguyên do bắt nguồn từ những phần đen tối nhất trong thực chất con người : nô lệ, giết người, hãm hiếp, cuồng tín .Những tội ác đen tối nhất của con người cũng là những tội ác được xác nhận từ rất lâu rồi nhất – và chính vì nguyên do này mà bất kể nỗ lực nào để giảm thiểu và vượt khỏi chúng cần phải được bắt nguồn tương tự như trong việc đọc kỹ lưỡng lịch sử dân tộc .Nguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Tranh tường trên tòa nhà từng là Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Tehran, IranHiệu ứng Lindy là một nửa bộ công cụ mà Taleb dùng để nghiên cứu và phân tích tương lai. Nửa còn lại cũng quan trọng không kém : sự mong manh .Một cái gì đó mong manh khi, thay vì thích nghi và sống sót, nó vỡ tan thành từng mảnh ở cú sốc lớn tiên phong .Trong sơ đồ tiến hóa của sự vật, những sinh vật đơn lẻ cực kỳ mong manh – nhưng sự mong manh này Giao hàng cho sự can đảm và mạnh mẽ hơn của giống loài của chúng .Tính phong phú và cạnh tranh đối đầu khiến những loài có năng lực thích nghi và thay đổi từ thế hệ này sang thế hệ khác. Và tính cực kỳ phong phú của sự sống trên hành tinh này bảo vệ cho một số ít thành viên sống sót thậm chí còn sau những sự kiện thảm khốc nhất .Khi nói đến sự phát minh sáng tạo của con người – những tòa nhà, đồ tạo tác, ý tưởng sáng tạo – có một sự phong phú trong thích ứng tựa như .Những tòa nhà trưởng thành nhất cũng vẫn là mong manh, nhưng xúc cảm và ý tưởng sáng tạo khiến tất cả chúng ta ngưỡng mộ, trùng tu một số ít ít những khu công trình này lại rất can đảm và mạnh mẽ .
Tương lai là quá khứ
Tương tự như vậy, mặc dầu những đồ tạo tác cá thể hoàn toàn có thể mong manh, chuỗi tiếp nối của chúng hoàn toàn có thể sẽ liên tục duy trì nếu chúng ship hàng và lan rộng ra những nhu yếu có căn nguyên sâu .Do đó, có cặp thần chú của những nhà phát minh sáng tạo : ” nó xử lý được yếu tố quan trọng nào ? ” và ” nó làm cho đời sống thuận tiện hơn như thế nào ? “Nếu một nhà phát minh sáng tạo không hề vấn đáp một trong hai thắc mắc này về một sự phát minh sáng tạo nào đó – nếu bạn không thể kết nối cái tạm với cái vượt thời hạn – thì có lẽ rằng bạn nên chờ đón thay vì đánh cược vào việc góp vốn đầu tư vào ý tưởng sáng tạo phát minh sáng tạo đó .Nguồn hình ảnh, Getty ImagesNếu bạn muốn nghĩ về tương lai ở góc nhìn mong manh và can đảm và mạnh mẽ, bạn hoàn toàn có thể phác thảo một dạng đẳng thức dựa trên điều trên .
Tương lai là những mảnh quá khứ đã phát triển và bền vững, trừ đi những phần của hiện tại mà có khả năng bị rạn nứt, vỡ vụn nhiều nhất.
Đây chính là chỗ mà tất cả chúng ta nên xem xét nếu tất cả chúng ta kỳ vọng sẽ đưa ra những Dự kiến có ý nghĩa : hai thái cực của sự thích nghi và chưa ổn .Xu hướng có sức hút mới là gì ? Điều hoành tráng sau đó là gì ? Dù lớn đến đâu, nó gần như chắc như đinh không trụ được lâu. Chỉ có rất ít thứ hoàn toàn có thể trụ vững lâu bền hơn .Như tác giả William Gibson viết : tương lai thì đang ở đây, nhưng những phần quan trọng nhất của nó thì đã xảy ra từ rất lâu trước đó .
Leave a Reply